Đức Phật giảng về nhân quả khác biệt giữa người với người

Một thuở nọ, Phật ngự nơi tịnh xá, trong đám cây ông Kỳ Đà Thái tử, vườn ông Cấp Cô Độc, tại thành Xá Vệ, có một người thiếu niên tên Subha con của ông Todeyya đi đến chỗ Phật ngự, vào đảnh lễ và bạch rằng:

Bạch Đức Thế Tôn, tại duyên cớ nào mà con người sinh ra,

– có kẻ chết sớm, người lại sống lâu;

– có kẻ nhiều bệnh, người lại ít bệnh;

– có kẻ vô duyên, người lại hữu duyên;

– có kẻ thế cô, người lại quyền lớn;

– có kẻ bần cùng, người lại phú túc;

– có kẻ thấp hèn, người lại cao sang;

– có kẻ bất tài, người lại trí thức.

Bạch Đức Thế Tôn, tại duyên cớ nào mà con người sinh ra, lại có bực sang hèn khác nhau như vậy?

– Người thiếu niên này! ấy cũng bởi nhân quả mà ra, cái nhân lành mà con người đã tạo, thì con người hưởng lấy; cái nhân dữ mà con người đã gây, thì con người mang lấy. Cái nhân là mẹ sinh ra con người cao sang hay là hèn hạ vậy.

– Bạch Đức Thế Tôn, Ngài nói vắn tắt thế ấy tôi chưa được trọn hiểu cái lý nhân quả cao siêu, cúi xin Đức Thế Tôn giảng giải rộng thêm cho tôi được tột rõ lý nhân quả, bằng một cách dễ dàng hơn.

– Người thiếu niên này! vậy ngươi ráng lắng nghe.

– Bạch Ngài tôi hết lòng xin nghe.

Phật bèn giải rằng:

1. Người yểu tử:

Đây, người thiếu niên này! kẻ nào trai hay gái, ham sự chém giết, quen thói sát sinh, không lòng nhân từ cùng loài động vật, bởi cách hành động chẳng lành ấy, sau khi thác, do cái nhân dữ đã gieo nên phải đọa vào địa ngục, nhưng nếu tái sinh lại làm người, thì chết yểu tử.

2. Người trường thọ:

Đây, người thiếu niên này! trái lại kẻ nào trai hay gái, không lòng chém giết, giữ giới sát sinh, tay không cầm khí giới, hằng sợ tội lỗi, có lòng nhơn từ cùng loài động vật, người đó, bởi cách hành động lành ấy, sau khi thác, do cái nhân lành đã gieo, nên được sinh trong thượng giới, nếu tái sinh lại làm người, thì được trường thọ.

3. Người nhiều tật bệnh:

Đây, người thiếu niên này! kẻ nào, trai hay gái, tánh tình hung dữ, thường đánh đập những loài động vật bằng tay, hoặc bằng cây, hoặc bằng khí giới, người đó, bởi cách hành động chẳng lành ấy, sau khi thác do cái nhân dữ đã gieo, nên phải đọa vào địa ngục, nhưng nếu tái sinh lại làm người, thì thường hay đau ốm.

4. Người thường mạnh khỏe:

Đây, Người thiếu niên này! trái lại kẻ nào trai hay gái, tâm tánh hiền từ, không hay đánh đập những loài động vật, bằng tay, hoặc bằng cây, hoặc bằng khí giới, người đó bởi cách hành động lành ấy, sau khi thác, do cái nhân lành đã gieo, được sinh trong thượng giới, nhưng nếu tái sinh lại làm người, thì thường được mạnh khoẻ.

5. Người vô duyên:

Đây, người thiếu niên này! kẻ nào trai hay gái, lòng hay nóng giận, bất bình, hét la, mỗi chút mỗi gắt gỏng, người đó bởi cách hành động chẳng lành ấy, sau khi thác, do cái nhân dữ đã gieo, phải đọa vào địa ngục, nhưng nếu tái sinh lại làm người, thì thường hay buồn bực, mặt mày xấu xa.

6. Người hữu duyên:

Đây, người thiếu niên này! trái lại kẻ nào trai hay gái, không lòng nóng giận, chẳng dạ bất bình, hét la, cằn nhằn, người đó bởi cách hành động lành ấy, sau khi thác, do cái nhân lành đã gieo, được sanh trong thượng giới, nhưng nếu tái sinh lại làm người, thì sắc mặt thường hay vui vẻ xinh đẹp.

7. Người thế cô:

Đây, người thiếu niên này! kẻ nào trai hay gái, thấy người khác giàu sang, danh tiếng, được thiên hạ kiêng vì yêu mến, tùng phục, mà sinh lòng ao ước ganh gổ, người đó, bởi cách hành động không lành ấy, sau khi thác, do cái nhân dữ đã gieo, phải đọa vào địa ngục, nhưng nếu tái sinh lại làm người, thì phải chịu thế cô quyền yếu.

8.  Người quyền lớn:

Đây, người thiếu niên này! Trái lại kẻ nào trai hay gái, không lòng ganh gổ, thấy người khác giàu sang, danh tiếng, được thiên hạ kính vì, yêu mến, tùng phục mà không lòng ao ước, ghét ghen, người đó, bởi cách hành động lành ấy, sau khi thác, do cái nhân lành đã gieo thì được sinh trong thượng giới, nhưng nếu tái sinh lại làm người thì được quyền cao thế trọng.

9. Người bần cùng:

Đây, người thiếu niên này! kẻ nào trai, hay gái, không lòng bố thí vật ăn, nước uống, thuốc men, y phục, giường nằm, chỗ ở, dầu đèn cho các bậc Sa Môn, hay Bà la môn; người đó, bởi cách hành động chẳng lành ấy, sau khi thác, do cái nhân dữ đã gieo, phải đọa vào địa ngục, nhưng nếu tái sinh lại làm người, thì phải bần cùng khổ não.

10. Người phú túc:

Đây người thiếu niên này! kẻ nào trai, hay gái, thường hay bố thí vật ăn, nước uống, thuốc men, y phục, nơi nằm, chỗ ở, dầu đèn cho các bậc Sa môn hay Bà la môn; người đó, bởi cách hành động lành ấy, sau khi thác, do cái nhân lành đã gieo, được sinh trong thượng giới, nhưng nếu tái sinh lại làm người, thì được giàu có.

11. Người hèn hạ:

Đây, người thiếu niên này, kẻ nào trai hay gái, có lòng khinh rẻ, không chào hỏi những người đáng chào, không nhường chỗ cho những người đáng nhường; không nhường đường đi cho những người đáng nhường, không kính trọng những người đáng kính trọng, người đó, bởi cách hành động chẳng lành ấy, sau khi thác do cái nhân dữ đã gieo, phải đọa vào địa ngục, nhưng nếu tái sinh lại làm người, thì phải chịu bề hèn hạ.

12. Người cao sang:

Đây, người thiếu niên này! kẻ nào trai hay gái, không lòng khinh rẻ, hay chào hỏi những người đáng chào, tiếp rước những người đáng tiếp rước, nhường chỗ ngồi cho những người đáng nhường, nhường đường đi cho những người đáng nhường, kính trọng những người đáng kính trọng, người đó, bởi các hành động lành ấy, sau khi thác, do cái nhân lành đã gieo, được sinh trong thượng giới, nhưng nếu tái sinh lại làm người thì được sang cả.

13. Người bất tài:

Đây người thiếu niên này! kẻ nào trai hay gái, không tìm kiếm các thầy Sa môn hay Bà la môn để học hỏi như vầy: Bạch thầy, đạo đức là thế nào? Lành là thế nào? Dữ là thế nào? Điều nào đáng chê? Điều nào đáng khen? Điều nào nên làm? Điều nào không nên làm? Làm điều nào cho tôi được trong sạch và yên vui? Người đó bởi cách hành động chẳng lành ấy, sau khi thác, do cái nhân dữ đã gieo, phải đọa vào địa ngục, nhưng nếu tái sinh làm người thì phải chịu bề dốt nát.

14. Người trí hóa:

Đây người thiếu niên này! trái lại kẻ nào trai hay gái, có lòng tìm kiếm học hỏi nơi các bậc Sa môn hay Bà la môn như vầy: Đạo đức là thế nào? Lành là thế nào? Dữ là thế nào? Điều nào đáng khen? Điều nào đáng chê? Điều nào nên làm? Điều nào làm cho tôi trong sạch và được yên vui? Người đó bởi cách hành động lành ấy, sau khi thác, do cái nhân lành đã gieo, thì được thăng thượng giới, nhưng nếu tái sinh lại làm người, thì được thông minh trí tuệ.

Người thiếu niên này, chúng sinh tạo nhân lành thì được hưởng quả lành; bằng gây nhân dữ, thì phải mang quả khổ: cái nhân là mẹ của chúng sinh. Chúng sinh được cao thăng hay bị sa đọa cũng do nơi cái nghiệp mà ra vậy.

Nghe Đức Thế Tôn giải xong rồi, người thiếu niên Subha, con của ông Todeyya, bèn bạch cùng Phật rằng: Hoàn toàn thay, Đức Thế Tôn! cũng như kẻ bị trói mà được mở, như kẻ lầm đường mà được thấy nẻo chánh, như kẻ mù mà được sáng; như nơi tối mà được đèn, Bạch Đức Thế Tôn, nhờ Ngài chỉ dạy cái lý nhân quả rất phân minh nên tôi mới được rõ thông đường ngay nẻo vậy.

Tôi tình nguyện Quy y Phật, Quy y Pháp, Quy y Tăng, xin Đức Thế Tôn nhận chịu cho tôi là kẻ thiện nam, kể từ nay cho đến trọn đời của tôi.