Những dấu hiệu nào cho biết cái chết sắp xảy ra?
Tôi nghi ngờ rằng, ngày nay, người ta sẽ không có thời gian để tìm hiểu hoặc nhận biết những dấu hiệu báo trước cái chết sắp xảy đến. Một số dấu hiệu rõ ràng là: khớp của bạn cứng lại, da nhăn nheo và sức khỏe của bạn xấu đi. Đây là cách cơ thể nói với bạn rằng bạn đang cận kề cái chết. Nhưng những con người hiện đại cố sức che đậy những dấu hiệu như vậy, tôi không chắc nhiều người sẽ muốn tìm kiếm chúng, đừng nói đến việc thật sự muốn đề cập đến cái chết. Có bao nhiêu khách sạn 5 sao tổ chức các khóa học cuối tuần về những gì xảy ra khi bạn chết?
Ngoài những dấu hiệu chúng ta liên tục bỏ lỡ, còn có nhiều cảm xúc và cảm giác khác báo trước cái chết, bao gồm cả những điềm báo trong giấc mơ – tôi nghĩ hầu hết những con người của thế giới hiện đại sẽ cười vào ý tưởng liên quan đến việc chiêm nghiệm những điều như vậy. Các dấu hiệu người Tây Tạng và người Bhutan dựa vào, hầu hết trong số đó có nguồn gốc sâu xa theo truyền thống của các dân tộc thuộc vùng Hy Mã Lạp Sơn chứ không bắt nguồn từ Phật Pháp, bao gồm những điều sau đây.
Đặt lòng bàn tay phải của bạn chạm trán, và nhìn vào mặt trong của cổ tay. Bạn có thấy một khoảng trống hở nằm giữa bàn tay và cánh tay của bạn? Nếu có, bạn sẽ chết trong bảy ngày.
Nếu bạn mơ thấy mình đang cưỡi lừa, con lừa quay mặt về phía sau, bạn sẽ chết trong bảy ngày.
Khi đứng quay lưng về phía mặt trời, trước một bức tường, nếu không thấy hơi nước bốc lên nơi cái bóng ở phần đầu của bạn, thì cái chết sắp xảy ra.
Tiếng kêu đặc biệt của chim quạ cũng được cho là một báo hiệu và được nhắc đến trong các Mật điển. Mặc dù tất cả những dấu hiệu này là sự thật tương đối, nhưng không phải dễ để viết chúng ra khi chỉ dựa trên những niềm tin văn hóa truyền thống bởi vì có nhiều điều vô cùng kỳ lạ và huyền bí khiến cho người ta khó chấp nhận hoặc khó có thể phủ nhận hoàn toàn.
Có phương pháp nào để xác định thời điểm chết của tôi trước khi nó xảy đến không?
Ở dãy Hy Mã Lạp Sơn vẫn còn những bậc thầy vĩ đại có khả năng xác định chính xác thời điểm bạn sẽ chết. Nhưng nếu bạn từ 50 tuổi trở lên, tôi khuyên bạn nên suy xét rằng tất cả các dấu hiệu của cái chết sắp xảy ra đã có sẵn và hãy bắt đầu chuẩn bị cho bạn – bạn không có gì để mất, nhưng lại có thể đạt được mọi thứ. Thật ra, tất cả chúng ta nên viết một di chúc ngay tại thời điểm được sinh ra, nhưng đối với hầu hết những người hiện đại thì điều này trở nên quá mức [nhận thức], quá sớm.
Tôi cảm thấy không lành mạnh và không đủ can đảm để suy nghĩ về cái chết.
Sống và chết là như nhau. Vì vậy, nếu suy nghĩ về cái chết làm bạn suy sụp, thay vào đó, hãy suy ngẫm về cuộc sống.
Tôi có nên mua một mảnh đất để chuẩn bị việc chôn cất người thân đang hấp hối không? Hay việc này không tốt lành?
Việc chuẩn bị này không được coi là không tốt theo quan điểm Phật Giáo, nhưng một số nền văn hóa khác có thể không đồng ý. Chính Đức Phật cũng không đưa ra khuyến nghị nào về việc cần có một mảnh đất để chôn cất.
Một người không theo đạo Phật có thể được tái sinh vào một ‘vùng đất thanh tịnh’ [cõi Tịnh Độ] sau khi chết?
Nếu bạn bè và gia đình của những người không theo đạo Phật làm những việc tốt nhân danh họ và cầu thỉnh sự giúp đỡ của các bậc siêu phàm, thay mặt cho gia đình để thành tâm hồi hướng tất cả công đức từ những thực hành, thiền định và cầu nguyện, ngay cả những người kém đạo đức nhất cũng sẽ có cơ hội được tái sinh ở một vùng đất thanh tịnh – nhưng chỉ khi người chết cảm thấy vui mừng với mọi thứ mà gia đình và bạn bè đã làm cho họ. Khi chết, chúng ta sẽ hoảng loạn và có thể trở nên vô cùng xúc động, tức giận, đến mức cơ hội để có thể thật sự vui mừng trước những việc tốt được thực hiện thay cho mình là rất mong manh. Vì vậy, nói chung, sẽ không khôn ngoan khi hoàn toàn dựa vào hiệu quả của những việc làm tốt đẹp và những thực hành ở phút chót. Và hơn hết, ngày càng khó tìm thấy những bậc siêu phàm có khả năng giúp đỡ như thế.
Rinpoche có thể giải thích hiện tượng “những tia sáng cuối cùng rực lên ngay trước khi mặt trời lặn” – tức là, khi người sắp chết cảm thấy khỏe mạnh và không còn đau đớn ngay trước lúc họ qua đời?
Tôi không chắc chắn chính xác những gì bạn muốn nói, nhưng người ta nói rằng những người đã tích lũy được nhiều Nhân và Duyên thiện lành, đôi khi sẽ cảm thấy tốt hơn ngay trước lúc qua đời. Nếu một người như vậy được đọc các hướng dẫn ở trang 185, có lẽ họ sẽ giữ được điềm tĩnh khi chết, hiểu được những gì người sống nói với họ, và sau đó làm theo lời khuyên.
Liệu một linh hồn hay vong linh có thể trở về với thể xác sau khi đã bị phân tách do cái chết xảy đến không?
Trong vài trường hợp hiếm hoi, câu trả lời là có thể. Mặc dù ước muốn lớn lao nhất của một chúng sinh trong bardo là được trở về với cuộc sống và giành lại cơ thể của mình, nhưng hầu như không ai có thể thực hiện được. Một trong những vấn đề của họ là, chỉ sau vài ngày hoặc nhiều nhất vài tuần, họ không thể nhận ra cơ thể cũ. Tuy nhiên, Tâm trí của họ dần trở nên thiển cận và tuyệt vọng trong việc tìm kiếm một cơ thể để nghỉ ngơi, ẩn náu và thực hiện các chức năng như một con người. Mong muốn được sống và giao tiếp của họ vì thế trở nên rất mạnh mẽ.
Những câu chuyện về người chết sống lại được kể trên khắp thế giới, vậy thì việc này vẫn đang xảy ra, ngay cả trong ngày hôm nay. Có lẽ nổi tiếng nhất trong tất cả các câu chuyện hồi sinh của người Tây Tạng là về một người phụ nữ mang tên Nangsa Obum.
Nangsa Obum là cô gái trẻ rất xinh đẹp, tốt bụng, ước muốn duy nhất là thực hành Phật Pháp. Một ngày nọ, một người giàu có say mê vẻ đẹp của nàng, hắn dùng thủ đoạn buộc nàng phải lấy con trai mình. Không lâu sau khi kết hôn, Nangsa Obum được trao cho chìa khóa của nhà kho và giao cho trách nhiệm quản lý những công việc gia đình. Người chị dâu của cô nổi giận! Ganh tị và giận dữ khiến người chị dâu không chỉ đánh đập Nangsa Obum thật dã man mà còn buộc tội cô đã ngoại tình. Bị làm cho điên tiết, chồng Nangsa Obum xông vào đánh vợ đến chết.
Khi đã chết, Nangsa Obum nhìn thấy những cõi phúc lạc nơi người đức hạnh được tái sinh vào và cả mười tám cõi địa ngục dành riêng cho những người vô đạo đức. Đột nhiên, cô thấy mình đứng trước Diêm Vương – cô rất lo lắng. Nhưng đối với Diêm Vương thì rõ ràng Nangsa Obum là một Thiên Nữ [dakini] vĩ đại và cô ấy hoàn toàn thanh tịnh, không có gì phải trách cứ. Biết rằng cô sẽ mang lại những ích lợi lớn lao cho cuộc sống, Diêm Vương gửi cô về lại cơ thể, hiện đang đặt trong một hang động trên sườn núi theo lời khuyên của người chiêm tinh trong làng.
Chẳng bao lâu, Nangsa Obum bị tên hầu của chồng tìm thấy và đưa về nhà. Mọi người đều vui mừng, cảm thấy ân hận và hối lỗi về việc đối xử tệ bạc với cô. Cô ở với họ một thời gian, nhưng vì không ai trong gia đình thật sự quan tâm đến Phật Pháp, cô đã cầu xin để trở về nhà cha mẹ ruột. Bất đắc dĩ, chồng và gia đình chồng để cô ra đi.
Về nhà, Nangsa Obum kể lại với bố mẹ về tất cả mọi chuyện xảy ra. Họ chào đón cô trở lại và mọi thứ dường như tốt đẹp cho đến khi người mẹ nhận ra rằng Nangsa đã không lắng nghe lời khuyên của bà về việc lập gia đình để sinh ra những đứa trẻ. Trong cơn giận dữ, bà ném con gái ra khỏi nhà.
Không còn buồn bã, Nangsa coi đó là cơ hội cô đã chờ đợi từ lâu để dành toàn bộ thời gian của mình cho Phật Pháp. Cô tìm đường đến tu viện gần nhất và khăng khăng muốn được nhận vào. Ban đầu, vị Lạt Ma khước từ, nhưng khi Nangsa đe dọa sẽ tự sát nếu bị từ chối, vị Lạt Ma cho phép cô gia nhập tu viện và ban cho cô buổi lễ sơ khởi để thực hành theo con đường Kim Cương Thừa. Sau ba tháng nhập thất, cô đạt được chứng ngộ.
Đến thời điểm này, gia đình nhà chồng Nangsa phát hiện cô đang sống ở Tu viện Sera Yalung. Họ quyết định lên đường, đem theo binh lính để giết tất cả các nhà sư, phá hủy tu viện và đòi lại Nangsa. Một trận chiến khủng khiếp xảy ra sau đó. Nhiều nhà sư bị tàn sát và thậm chí nhiều người bị thương. Ngay khi gia đình chuẩn bị sát hại Lạt Ma, vị ấy bay lên không trung, hồi sinh một cách kỳ diệu, những vết thương của Ngài bỗng lành lặn, và bắt đầu la mắng các vị lãnh chúa lớn cùng đám binh lính về việc đối xử tệ bạc với Nangsa mà không chịu thực hành Phật Pháp. Sau đó, Ngài yêu cầu Nangsa tiết lộ sự chứng ngộ của mình và để mọi người chứng kiến, cô đã làm như yêu cầu. Cả gia đình cảm thấy hoàn toàn xấu hổ về, họ buông hết vũ khí và ngay lập tức lập thệ nguyện hướng theo Phật Pháp.
Việc chuyển hóa được Tâm của một số lượng lớn người trở thành chủ đề bàn tán trong toàn khu vực. Chẳng mấy chốc, cha mẹ Nangsa nghe về tất cả những gì đã xảy ra và họ cũng dành hết phần đời còn lại để thực hành Phật Pháp.
Tôi đã làm nhiều điều xấu, đáng xấu hổ và tôi chưa bao giờ bước theo con đường tâm linh. Làm thế nào tôi có thể tránh khỏi địa ngục hoặc một tái sinh xấu?
Phật Giáo nói rằng chúng ta nên chuẩn bị cho cái chết trong lúc còn sống, vì vậy tôi nghĩ sẽ tốt nhất nếu bạn bắt đầu chuẩn bị ngay từ bây giờ. Mặc dù bạn đã thực hiện nhiều hành động tiêu cực, nếu bạn có đủ phước báu để gặp và tạo mối liên kết nghiệp tốt đẹp với người có thể trao cho bạn những chỉ dẫn cốt tủy về những việc cần làm khi chết, bạn có thể sẽ tránh được tái sinh tồi tệ và cả cõi địa ngục. Bạn có tránh được hay không sẽ phụ thuộc vào việc bạn có tin tưởng hoàn toàn vào người hướng dẫn và những chỉ dẫn hay không.
Chỉ dẫn ‘cốt tủy’ là gì? Hãy tưởng tượng bạn đã mời sếp đến nhà ăn tối. Vào phút chót, cô ấy gọi điện thoại cho bạn để nói rằng đối tác của cô ấy là người thuần chay và hiện chỉ có thể ăn rau củ trộn. Điều này khiến bạn rơi vào hoảng loạn bởi vì, mặc dù ở nhà có rất nhiều loại rau củ, nhưng bạn chưa bao giờ thực hiện thành công món rau củ trộn nước xốt. Bạn bèn gọi cho đứa bạn thân nhất, là một đầu bếp xuất sắc và xin lời khuyên của anh ta: ‘chỉ cần trộn với một chút dầu oliu chất lượng tốt, thêm một muỗng chanh hoặc dấm nhạt và rắc vào một ít muối. Nó sẽ ngon tuyệt!’ Chỉ dẫn của cậu bạn, dựa trên kinh nghiệm của chính anh ấy, rất đơn giản và rõ ràng – cũng giống như những chỉ dẫn cốt tủy.
Tại thời điểm cái chết diễn ra, các hướng dẫn cần thiết để vượt qua cơn ác mộng của cái chết phải cực kỳ đơn giản và rõ ràng. Các chỉ dẫn cốt tủy được tạo ra để giải thích thật chính xác những gì đang xảy ra đúng như nó diễn ra, và để nói lại cho người sắp chết biết những gì họ phải làm khi chết.
Theo Kim Cương Thừa, dù những hành động của một người trong lúc sống là tiêu cực và họ không có mối liên hệ tâm linh nào, nhưng nếu có phước báu gặp được một phương pháp như ‘giải thoát thông qua việc đeo’ (tagdrol), thì có khả năng tốt lành là họ sẽ được giải thoát tại thời điểm chết – xem trang 302.
Giống như tất cả các phương pháp khác của Kim Cương Thừa, mức độ thành công của phương pháp tagdrol hoàn toàn dựa vào sự chí tâm và một niềm tin vô điều kiện. Vì vậy, nếu người chết hoặc người đặt tagdrol lên xác chết thật sự tin tưởng phương pháp này, tagdrol sẽ có khả năng tác động rất tích cực đến bardo, thậm chí ngay cả khi những người thân cận với người chết coi tagdrol là một sự mê tín vô nghĩa.
Khi nào ý thức của tôi bước vào đời sống kế tiếp? Có phải tại thời điểm thai nhi được hình thành? Hay khi tinh trùng xâm nhập vào trứng? Hay ngay trước khi em bé chào đời? Hay lúc nào khác?
Điều này còn tùy thuộc. Câu hỏi của bạn đã tự mang hàm ý tất cả chúng ta sẽ được tái sinh thành con người, nhưng không phải trường hợp nào cũng vậy. Không phải tất cả những con người trong kiếp này sẽ được tái sinh thành người ở kiếp sau – họ có thể tái sinh thành một con ve sầu hoặc một con bướm, hai côn trùng này đều không sinh sản bằng tinh trùng và trứng. Hoặc họ có thể tái sinh vào cõi Trời và trở thành một Chư Thiên phát ra ánh sáng, tái sinh vào cảnh giới này cũng không có tinh trùng hay trứng nào liên quan đến việc sinh sản.
Thời điểm chính xác khi ý thức đi vào cơ thể của đời sống kế tiếp phụ thuộc vào sự thôi thúc của nghiệp, là lực đẩy hoặc lực kéo đưa ý thức đó đến tái sinh tiếp theo.
Ví dụ, nếu bạn sắp tái sinh thành con người, bạn sẽ trải nghiệm một cảnh tượng mơ hồ về việc cha mẹ đang giao hợp. Khi cảnh tượng hiện ra, nếu bạn cảm thấy ham muốn với người mẹ và tức giận với người cha, bạn sẽ tái sinh thành một cậu bé, một đứa con trai; nếu bạn cảm thấy ham muốn với cha và tức giận với người mẹ, bạn sẽ tái sinh thành một cô bé, một cô con gái. Những cảm xúc sẽ quyết định lối vào cõi người, vì thế con người chúng ta [sau khi sinh ra] thường bị chi phối bởi cảm xúc ham muốn và ghét bỏ.
Điểm quyết định để đưa vào tái sinh ở cảnh giới Atula là do bị lôi cuốn và cảm giác thích thú với sự tranh chấp, đánh đấm hoặc bất kỳ các thể loại cãi vã nhau.
Nếu bạn nghe thấy một bản nhạc hay, hoặc có ấn tượng rằng bạn đang ở trong một biệt thự sang trọng, bạn sẽ tái sinh vào cõi Trời.
Nếu bạn nghe thấy tiếng la hét, tiếng khóc của những người thân yêu và cố gắng giúp đỡ họ, bạn có nguy cơ bị dẫn vào cõi Địa Ngục.
Nhưng hãy nhớ rằng, tất cả những ví dụ này đều mang tính khái quát.
Đức Dzongsar Khyentse Rinpoche
Việt dịch: Lạc Hải Âm
Hiệu đính: Chánh Nhân – Nguyễn Nam
Trích: Sống Là Dần Chết – Làm Thế Nào Để Chuẩn Bị Cho Lúc Cận Tử, Chết Và Sau Khi Chết