Khi nào Thần Chết xuất hiện? Không có cách nào khẳng định được điều này;
Dân chúng Tingri, ngay bây giờ, hãy luôn luôn đề cao cảnh giác.
Cái chết đến thình lình và hiển nhiên, chính xác như tia chớp. Nó xảy đến mà không báo trước, bất kể hoàn cảnh nào. Có thể bạn đang thật khỏe mạnh, đang thưởng thức một món ăn ngon cùng bạn hữu, hay đang thưởng ngoạn một phong cảnh tuyệt đẹp. Tuy thế, ngay chính lúc ấy, cái chết có thể xảy ra lập tức, chỉ trong vài giây. Những người thân thiết của bạn sẽ bị bỏ lại, cuộc chuyện trò của bạn không được chấm dứt, bữa ăn của bạn bị dở dang, những đề án của bạn còn chưa hoàn tất. Há chẳng luôn luôn có những người chết thình lình, những nạn nhân của một tai nạn, bị sát hại, bị đầu độc bằng thực phẩm ô nhiễm hay vì dùng sai thuốc, bị thương trong một trò chơi hay môn thể thao, hoặc bị chết trong chiến tranh? Là một đe dọa thường trực, cái chết luôn luôn ẩn núp ở đâu đó. Hãy liên tục canh chừng, giống như một lữ khách đi qua một xứ sở bị kẻ cướp quấy phá. Một lãnh tụ chính trị bị đe dọa ám sát không bao giờ lơi lỏng việc đề phòng; ông ta tránh ngủ hai đêm liền ở cùng một nơi, luôn luôn tỉnh giác về cái chết sắp xảy đến. Hãy luôn luôn như thế. Mỗi đêm, khi đi ngủ hãy nghĩ: “Vào buổi sáng, biết đâu người ta sẽ tìm thấy một tử thi trên giường của tôi?”
Ngày bạn chết, sẽ chẳng có ai bảo vệ bạn;
Dân chúng Tingri, hãy sẵn sàng để hy vọng vào một mình bạn.
Khi bạn đi tới ngưỡng cửa của cái chết, bạn hữu và thân quyến chung quanh bạn không thể đi với bạn xa hơn nữa. Những gì họ có thể giúp bạn thì vô cùng ít ỏi. Ngay cả người giàu có nhất cũng không thể mang theo một xu trong số của cải của mình, và sẽ thật là vô ích bởi ngay cả những tướng lãnh uy quyền nhất đã ra lệnh quân đội không cho cái chết đến gần – nhưng giống như mọi người khác, ông ta sẽ chỉ còn cách đầu hàng. Ý thức sẽ rời khỏi thân xác bạn và lang thang trong bardo. Ở đó, với một thân tinh thần huyễn hóa, bạn sẽ thấy đơn độc trong bóng tối, lạc lõng và tuyệt vọng, không biết phải làm gì, không biết phải đi đâu. Những ảo giác dày vò hầu hết chúng sinh vào lúc đó thì vô cùng khủng khiếp và không cách nào diễn tả. Mặc dù những ảo giác này chỉ là phóng chiếu của tâm thức, tuy nhiên vào lúc đó chúng vô cùng xác thực. Nguồn an ủi duy nhất có thể có được là kinh nghiệm mà bạn có thể đạt được nhờ việc thực hành Pháp. Đó là lý do vì sao điều tối quan trọng là phải nỗ lực thực hành vào lúc này. Ngay cả trong thời yên bình, một quốc gia cũng tiên lượng tình huống chiến tranh có thể xảy ra và sẵn sàng đối phó. Cùng cách đó, hãy sống trong tình trạng báo động và tự chuẩn bị cái chết bằng cách thực hành Pháp. Giống như một vụ thu hoạch vĩnh viễn, Giáo Pháp sẽ mang lại cho bạn thực phẩm dự trữ cho đời sau và sẽ là nền tảng hạnh phúc đích thực trong tương lai của bạn.
Nếu bạn quán chiếu về cái chết, bạn sẽ chẳng cần điều gì;
Dân chúng Tingri, hãy luôn lưu giữ cái chết trong tâm.
Một khi việc xác tín rằng mọi sự thì vô thường, nhận thức rằng sự hiện hữu thì vô cùng mong manh, và tỉnh giác rằng cái chết là điều đe dọa thường trực đã thực sự ăn sâu trong tâm thức bạn, bạn sẽ thôi thèm khát những thúc ép tầm thường của cuộc đời. Bạn sẽ không ước muốn gì hơn là có thể thực hành Pháp ở một nơi cô tịch. Hãy nhìn Đức Jetsun Milarepa. Ngài chỉ có rau tầm ma để sống và một chiếc khăn vải để che thân nhưng ngài đã đạt được quả vị của một bậc Trì Minh chỉ trong một đời duy nhất. Nhưng nếu bạn quán chiếu không đủ sâu xa về cái chết và sự vô thường, việc bạn thiếu một tầm nhìn xa rộng sẽ khiến bạn khó có thể giải thoát mình khỏi những bận tâm vô ích của cuộc đời. Khuynh hướng luôn luôn đòi hỏi nhiều hơn những gì bạn cần sẽ cứ tiếp tục. Mặc dù có đủ thực phẩm để ăn, càng lúc bạn càng đòi hỏi những món ăn ngon ngọt. Mặc dù có đủ quần áo và một nơi thích hợp để sống, bạn vẫn cứ nghĩ đến việc làm sao có những y phục tốt đẹp hay hợp thời trang hơn và một ngôi nhà to lớn, tiện nghi hơn nữa. Dù có thể bạn đã có một người vợ (chồng) hay một người yêu, bạn sẽ luôn luôn tìm kiếm một người tốt hơn.
Đây là tất cả những dấu hiệu cho thấy bạn không luôn luôn nhớ tưởng rằng cái chết thì thực sự cận kề ra sao. Lý do bạn đầu tư mọi năng lực vào những kế hoạch tương lai là gì nếu chẳng phải là bởi bạn tin tưởng một cách mù quáng rằng chắc chắn là bạn vẫn còn ở nơi đây trong thế giới này trong quãng thời gian dài sắp tới?
Những hành giả vĩ đại trong quá khứ tự mô tả mình là “những yogi mà sự nghĩ tưởng về lẽ vô thường đã bắt rễ vững chắc trong lòng.” Các ngài đã nhìn thấy rõ ràng sự vô ích của những theo đuổi tầm thường. Tâm các ngài hoàn toàn hướng về Pháp. Việc thực hành Pháp của các ngài được đặt nền trên một cuộc đời thanh đạm được hứng khởi bởi sự nghĩ tưởng về cái chết của chính mình, là điều mà các ngài đã biết là sẽ xảy ra trong một hang động hiu quạnh. Dĩ nhiên là ngày nay tất cả những hành giả vĩ đại đó đã chết – mọi sinh loài đều như thế. Nhưng thay vì bị tái sinh trong những cõi giới đau khổ, nơi mọi bận tâm dính mắc về những lạc thú thế gian không bao giờ chấm dứt, thì hiện nay các ngài đang an trụ trong những cõi Phật.
Dilgo Khyentse Rinpoche và Padampa Sangye
Anh dịch: Nhóm dịch thuật Padmakara
Nguồn: Trích từ Tác phẩm Một trăm lời khuyên dạy
Nhà xuất bản Thời đại, 2014