Người lâm chung, thần thức của họ không tập trung. Mỗi người mỗi khác. Trong tiềm thức của họ khơi lại hành vi thiện, ác.
Hình bóng tàng thức sẽ dẫn thần thức của họ đi ra ngoài. Lúc này họ bị bất lực, vì thần thức hoàn toàn do nghiệp lực làm chủ, năng lực và sức hút của nghiệp cũ rất nặng.
Nếu nghiệp xấu ác của người đó nhiều thì chủng tử xấu ác khởi lên mạnh mẽ, lập tức họ bị chiêu cảm đi vào trong ba đường xấu ác.
Nếu nghiệp thiện nhiều thì chủng tử thiện khởi lên, họ được chiêu cảm sinh về các cõi thiện, là cõi trời, cõi người, cõi A tu la.
Nếu bình thường, hằng ngày họ siêng năng tu niệm Phật, tức là gieo chủng tử Phật vào trong tâm của họ. Chủng tử Phật ngày càng phát triển lớn mạnh, khi lâm chung, chủng tử Phật xuất hiện trước, lúc ấy mới cảm ứng đạo giao với Phật và được Phật tiếp dẫn.
Nếu sự huân tập chủng tử Phật vào trong tâm họ chưa đủ mạnh, chưa đủ năng lực để vãng sinh, thì cần phải có người khác trợ lực, bằng cách niệm Phật trợ niệm, thì chủng tử Phật mới xuất hiện, mới dễ dàng vãng sinh được.
Cho nên, điều cốt yếu là hằng ngày chúng ta phải siêng năng niệm Phật, khi lâm chung chủng tử Phật trong tâm xuất hiện trước, thì lúc đó mới hy vọng có cơ hội vãng sinh. Nói tóm lại, trợ niệm nghĩa là trợ giúp cho tâm người đó khởi lên chủng tử Phật.
“Nhất nhật vô thường đáo
Phương tri mộng lý nhân
Vạn ban giai bất khứ
Duy hữu nghiệp tùy thân”.
Dịch nghĩa:
“Một mai vô thường đến
Mới hay mộng huyễn thân
Muôn việc đem chẳng được
Chỉ nghiệp theo thức thần”.
Ấn Quang Đại Sư